Friday, January 13, 2017

सावरकर आणि खादी

स्वदेशी , खादी यांचा आणि हिंदुत्ववाद्यांचा फार जुना संबंध आहे. परकिय कपडयांची पहिली होळी सावरकरांनी पुण्यात केली , गांधीजींनी त्याचा धिक्कार केला, पण पुढे स्वत:च अशी होळी केली, Better late than never.

 लंडनमध्ये असताना आपल्या बातमीपत्रातून (१९०५-१९१०) सावरकरांनी स्वदेशीचे महत्व शिकवणारे व स्वदेशीच्या प्रचाराचा ब्रिटीशांच्या व्यापारावर होत असलेल्या प्रतिकुल परिणामांची आकडेवारी देणारे २-३ लेख लिहिले आहेत.

एका प्रसंगी सावरकरांचे धाकटे बंधु डॉ. नारायणराव सावरकर संपुर्ण खादीच्या वेषात अन्य दोन सावरकर बंधुंना भेटायला तुरुंगात आले असता तुरुंगधिकाऱ्यांनी त्या वेषावरुन अटकाव केला. डॉ.सावरकरांनी न्यायालयात जाऊन संघर्ष करुन, खादीच्या वेषातच तुरुंगात भेटीसाठी जाण्याची परवानगी मिळवली.

स्वा. सावरकर रत्नागिरीत स्वदेशी मालाची विक्री करत. स्वत: गाडीत स्वदेशी माल भरुन तिची विक्री करत. स्वदेशी माल व कापड यावर त्यांनी काही कविता रचल्या व प्रचारल्या.

पुढील फोटो स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी कोकणातील राजापुरच्या खादी भांडाराचे उद्‌घाटन करतानाचा आहे. राष्ट्रप्रेम, देशहित आणि स्वदेशी यावर कोणाचा एकाधिकार असतो का काय? मोदींच्या चरखा छायाचित्रावरुन जो गदारोळ माजवत आहेत त्यावरुन फुरोगामी दिवसेंदिवस संकुचितपणाचा कळस गाठत आहेत ते स्पष्ट होतय.

सावरकर आणि गांधी यांच्यात अनेक मतभेद होते , दोन धृवांवरचे महापुरुष. पण सावरकरांचा स्वदेशीला विरोध नव्हता. आधुनिकता व यंत्रयुग यांचा स्वीकार केला तरी स्वदेशीचे महत्व होतेच. खादी गांधीजींची म्हणून विरोध अशा वैयक्तिक रागलोभाला त्यांच्या आयुष्यात नव्हते. जे जे देशाच्या हिताचे ते ते त्यांनी स्वीकारले. लंडनमध्ये असताना त्यांनी स्वदेशी चळवळीचा ब्रिटीशांच्या व्यापारावर कितपत व कसा परिणाम झाला आहे यावर एक बातमीपत्र आकडेवारी सहित लिहिले होते.परदेशी कपड्यांची होळी तर त्यांनी गांधीजी राजकिय जीवनात येण्याच्या कितीतरी आधी केली होती. ते खादीचाही प्रसार करत असत. स्थानबद्धतेच्या काळात त्यांनी एका खादी भांडाराचे उद्‌घाटन सुद्धा केले यात सावरकर खादी पेहेरावात आणि गांधी टोपि घातलेले दिसतात, जे जे हिताचे ते ते त्यांनी अंगिकारले, राष्ट्रहित पहिले वैयक्तिक अहंकार नंतरचा. नुसत्या मजकुराने काम होते त्याच्या दहापट काम एका छायाचित्राने होते म्हणून फोटो शेअर करतोय या मजकुरासोबत. मिळालेले छायाचित्र खूप जुने आणि आकाराने छोटे आहे, त्यास उपाय नाही.

No automatic alt text available.

No comments:

सावरकरांचे रत्नागिरीतले समाजकार्य

स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी शासनाकडे त्यांच्याच अटींवर त्यांच्यासमवेत सुटलेल्या आणि स्थानबध्द असलेल्या बंगाली क्रांतीकारकांप्रमाणे आपणासही क...